ڕۆژی بلووم ٢٠١٩¹

لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا و لە ساڵی ١٩٠٤دا ڕۆماننووسی بەناوبانگی ئایر جەیمز جۆیس خاتوو نۆرا بارنیکڵی ناسی. پاش ساڵانێک ھاوسەرگیرییان کرد و تا کۆتایی تەمەنیان پێکەوە ژیان. جۆیس بڕیاری دا ڕۆژی یەکناسینەکەیان لە وێژەی ئەوروپا و جیھاندا بە نەمری بھێڵێتەوە، بۆیە کردی بە ڕۆژی ڕووداوەکانی ڕۆمانی ئولیس.

زۆربەی ڕووداوەکانی ڕۆمانی ئولیس لە شاری دەبلنی پایتەختی ئایرلاند و لە ڕۆژی ١٦ و کەمێکی ١٧ی حوزەیرانی ١٩٠٤دا ڕوو دەدەن. سێ کەسێتیی سەرەکی لە ڕۆمانەکەدا هەن، ئەوانیش لیۆپۆڵد بلووم و ستیفن دیدەڵس و مۆڵی بلووم-ن. بۆیە بە ڕۆژی ١٦ی حوزەیران دەوترێت ڕۆژی بلووم.

بلووم کێیە؟

لیۆپۆڵد بلووم پیاوێکی سی و ھەشت ساڵانە. جوو بوون و کاتی خۆی بوون بە مەسیحی. لە ڕۆژنامەیەکی ئایرلانددا ڕیکلامسازە، واتە شوێن و دیزاینی ڕیکلام لە ڕۆژنامەکەدا بە کڕیاران دەفرۆشێتەوە. کچێکی پانزە ساڵانی ھەیە ناوی میلی-یە. میلی تازە دایک و باوکی بە جێ ھێشتووە و بە تەنھا دەژی و خەریکی کاری فۆتۆگرافییە. کاتی خۆی کوڕێکیشیان بووە بە ناوی ڕودی، یازدە ڕۆژ ژیاوە. لە ڕۆژی مردنی ئەو کوڕەوە برینێکی گەورە لە دڵی لیۆپۆڵد و ژنەکەیدا دروست بووە و کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکەشیان بە جێ هێشتووە. لە دوای مەرگی ئەو کوڕەوە ھەرگیز پەیوەندییە قووڵەکانی ئەم ژن و مێردە ئاسایی نەبووەتەوە.

ستیفن کێیە؟

ستیفن دێدالۆس کوڕێکی گەنجی خوێنەرە، لە قوتابخانەیەکدا مامۆستای کاتییە، تازە دایکی مردووە. باوکی لە بەخێوکردنی منداڵەکانیدا کەمتەرخەمە. ستیفن برایەک و دەستەخوشکێکی هەیە. ناچارن بۆ بەدەستھێنانی پارەی شۆربا و سەموونی ڕۆژانە پەڕتووکەکانی ستیفن بفرۆشنەوە.

مۆڵی کێیە؟

مۆڵی بلووم ژنی لیۆپۆڵد بلوومە، گۆرانیبێژی ئۆپێرایە. بە دزییەوە پەیوەندییەکی سەرجێیی لەگەڵ بەڕێوەبەری کارەکانیدا بەستووە. بەڕێوەبەری کارەکانی مۆڵی ناوی بڵێسە بۆیلەن-ە. مێردەکەشی بەم پەیوەندییە دەزانێت.

چی دەگوزەرێت؟

ئەو ڕۆژە ڕۆژێکی پڕ لە سەرقاڵییە بۆ بلووم و ستیفن دێدالۆس. ھەردووکیان بە شەقام و شوێنەکانی دەبلندا دەڕۆن و لە شوێناندا ڕادەوەستن.

جۆیس زۆر بە وردی وێنەی ھەموو شوێن و شەقامەکانی دەبلنی بە وشە کێشاوە، بە جۆرێک وای کردووە خوێنەر وا ھەست بکات ئێستا لەگەڵ کەسێتییەکانی ناو ڕۆمانەکەدایە.

باوکی ستیفن ناوی سایمن دێدالۆس-ە، لە ھەمان ئەو ڕۆژنامەیە کار دەکات کە لیۆپۆڵد بلووم تێیدا کار دەکات و ھاوڕێی بلووم و ژنەکەشیەتی. جارجار گۆرانی دەبێژێت و لە ڕابردووشدا لەگەڵ مۆڵیدا لە کۆنسێرتدا پێکەوە گۆرانییان بێژاوە.

لە کۆتاییدا لیۆپۆڵد بلووم و ستیفن دێدالۆس لە نەخۆشخانەی منداڵبوونی شار یەک دەبینن و پێکەوە دادەنیشن. ستیفن لە نەخۆشخانەکە زۆر سەرخۆشە. کە بلووم دەبینێت کوڕە بێنازەکەی ھاوکارەکەی شوێنێکی نییە شەو بەو سەرخۆشییە تیایدا بنوێت، بڕیار دەدات لەگەڵ خۆیدا بیباتەوە بۆ ماڵی خۆی بۆ ئەوەی ئەو شەوە لەوێ بنوێت. ئەگەرچی دواجار ستیفن لەوێ نانوێت.

ڕۆمانەکە چییە؟

ئەم ڕۆمانە بە ئاڵۆزترین ڕۆمانی ئینگلی(زی) دادەنرێت. ئولیس لە ھەژدە ئەڵقە پێک هاتووە کە هەر هەژدەیان بەسەر سێ بەشی سەرەکییدا دابەش کراون. بە شێوازی وێژەی بەراورد لەسەر بەیتی ئۆدیسەی ھۆمیرۆس نووسراوە.

لە ئۆدیسەدا تیلێماخۆس-ی کوڕی ئۆدیسێفس تەمەنی بووە بە بیست ساڵ و باوکیشی بیست ساڵە لە جەنگی ترۆیاوە دیار نەماوە و کەس نازانێت ماوە یان مردووە. نزیکەی پەنجا خوازبێنیکەر بە درێژایی ئەو ساڵانەی ئۆدیسێفس دیار نییە لە ماڵەكەیدا خوازبێنیی پینێلۆپیای ژنی ئۆدیسێفس دەکەن. تیلێماخۆس تەواو بەمە ھەراسان بووە.

ئۆدیسێفس دوای گەشتێکی درێژ و پڕ لە بەسەرھات دەگەڕێتەوە شارەکەی. بە ھاوکاریی کوڕەکەی و ئەسینای خواژن ھەموو خوازبێنیکەرەکان دەکوژن. پاشان دەگەڕێتەوە باوەشی ژنە دڵسۆزەکەی، کە بیست ساڵە باوەڕی بە مردنی ئۆدیسێفسی مێردی نەکردووە.

بەراوردەکە چۆنە؟

لە ئولیسی جەیمز جۆیسدا ئەم بەیتە بە شێوەیەک چووێنراوە کە بلووم وێنەیەکی ڕیالیزمییانەی ئۆدیسێفس بێت، ستیفن دێدالۆس وێنەیەکی ڕیالیزمییانەی تیلێماخۆسی کوڕی ئۆدیسێفس بێت، مۆڵی بلوومیش وێنەیەکی ڕیالیزمییانەی پینێلۆپیای ژنی ئۆدیسێفس بێت. یەکێک لە جیاوازییەکان ئەوەیە کە مۆڵی وەکو پینێلۆپیا دڵسۆزی مێردەکەی نییە و خیانەتی ھاوسەرگیری دەکات.

وشەی یولیسیس یان ئولیس شێوەیەکی ناوە لاتینییەکەی ئۆدیسێفس (یان ئۆدیسیۆس)ە. کە ڕۆمییەکان ئەم بەیتەیان وەرگێڕاوە، ناوی زۆربەی خوداکانیان کردووە بە لاتینی. بۆ نموونە ئەسینا بووە بە مینێرڤا، زێفس (زیۆس) بووە بە جوپیتەر و تا دوایی. ئۆدیسێفسیش بووە بە یولیسیس.

ڕۆژی بلووم

ڕێکەوتی ١٦ی حوزەیران لە جیھاندا بە ڕۆژی بلووم ناسراوە. لە شاری دەبلندا خەڵکان سەردانی ئەو شوێنانە دەکەن کە بلووم و ستیفن دێدالۆس لە ڕۆمانەکەدا سەردانیانیان کردوون.

کەمێک لە ڕۆمانی ئولیس

لە ئەڵقەی چوارەمی ئولیسدا بلووم بۆ یەکەم جار دەردەکەوێت و بەم شێوەیە پێمان دەناسێنرێت:

میستەر لیۆپۆڵد بلووم بە تامەزرۆییەوە ئەندامەکانی ناوەوەی ئاژەڵ و باڵندەی دەخوارد. حەزی لە شۆربای خەستی ھەناو و سیقەتۆرەی گوێزی و دڵێکی ئاخنراوی برژاو و توێژاڵەجگەری سوورکراوە لەگەڵ وردەتوێناندا و گەرای سوورکراوەی ماگادۆس بوو. لە ھەموویان زیاتر، حەزی لە گورچیلەی برژاوی مەڕ بوو کە تامێکی چاکی میزی کەمێک بۆندەرکردووی بە مەڵاشووی دەبەخشی.

گورچیلە لە مێشکیدا بوو کە بە ھێمنی لە ناندانەکەدا دەھات و دەچوو، شمەکی بەرچایی ژنەکەی لەسەر سینییە کۆپارەییەکە ڕێکدەخست. ھەوا و ڕووناکییەکی بەستوو لە ناندانەکەدا بوون بەڵام بەیانییەکی فێنکی ھاوین لە ھەموو جێیەکی دەرەوە بوو. وای لێ کرد ھەست بە کەمێک برسێتی بکات.

خەڵووزەکان سوور دەبوونەوە.

لەتێک نانی کەراویی تر: سێ، چوار: تەواوە. حەزی لەوە نەبوو قاپەکەی پڕ بێت. تەواوە. لە سینییەکە دوور کەوتەوە و کتلییەکەی لەسەر کوانووەکە ھەڵبڕی و بە لادا خستییە بەر ئاگرەکە. کتلییەکە سست و ھەڵتروشکاو لەویادا دانیشت، لوولەکەی دەرپۆقیبوو. خێرا کووپی چا. باشە. دەم وشک.

پشیلەکە کلکی ھەڵبڕیبوو و بە دەوری قاچێکی مێزەکەدا بە قنجی سووڕایەوە.

– مکگنیاو!

میستەر بلووم لای ئاگرەکەوە ئاوڕی دایەوە و وتی:

– ھەی، ئەوەتایت.

پشیلەکە لە وەڵامدا میاواندی و دیسان بە دەوری قاچێکی مێزەکەدا بە قنجی ھەڵکوڕما، دەیمیاواند. ھەر وەک چۆن لەسەر مێزی نووسینەکەم ھەڵدەکوڕمێت. پوڕڕ. سەرم بخورێنە. پوڕڕ.

میستەر بلووم زانینخوازانە و میھرەبانانە تەماشای شێوە ڕەشە شلکەکەی کرد. پاکن بۆ بینین: ورشەی کەوڵە لووسەکەی، قۆپچە سپییەکەی ژێر کۆتایی کلکی، چاوە سەوزە بریسکەدارەکانی. بۆی نوشتایەوە، دەستەکانی لەسەر ئەژنۆکانی. وتی:

– شیر بۆ پشەکە.

پشیلەکە شیڕاندی:

– مرکگنیاو!

پێیان دەڵێن دەبەنگ. لەوەی ئێمە دەیڵێین باشتر تێدەگەن وەک لەوەی ئێمە لەوان تێدەگەین. وێ ھەر شتێکی بوێت لێی تێدەگات. قیناویشە. بێبەزەییە. بە سرووشت وایە. سەیرە کە مشکان ھەرگیز نازیقێنن. وا دیارە حەزیان لێی بێت. داخۆ من لە چاوی ئەوەوە چۆن بم. بەرزیی قەڵایەک؟ نا، دەتوانێت بازم بەسەردا ھەڵبدات.

---

1. لە ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٩دا نووسیومە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢، ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٢، ١١ی ئاداری ٢٠٢٥دا پیایدا چوومەتەوە. ↩︎

ڕۆمانی ئولیس بە ڕاڤەکانیەوە بۆ کوردی وەردەگێڕرێت. پڕۆژەکە هەمووی لە پێنج بەرگدا بڵاو دەکرێتەوە، ئێستا دوو بەرگیان بێبەرانبەر بە دیاری بۆ هەموو کوردستانییان ئامادەیە. لێرەدا کلیک بکە بۆ ئەوەی دایانبگریت.

ئەم نموونەی دەقەی لێرەدا بڵاو کراوەتەوە دەیان ڕاڤەی هەیە، بۆ ڕاڤەکانیان بڕوانە پەڕتووکەکە.